”Joods leven was er voor de oorlog en het was een rijkdom binnen de stad. We gaan niet meer terug naar hoe het was. Maar de verhalen moeten verteld worden, om de ander te laten zien dat het zo was. Zo kunnen Joden hun deuren openen en een cultureel gesprek voeren met en in de stad.” -Lievnath Faber (organisatie Oy Vey!)
“Today we eat, we share stories, we sing and we celebrate”. – Kèrèn Vromen
‘’Dat was er en nu zijn wij er.’’ – Kèrèn Vromen en Lievnath Faber (Organisatie Oy Vey!)
Ik met mijn werk in de collectie van het Verhalenhuis in het Depot (07/05/ ’23)
”Joods leven was er voor de oorlog en het was een rijkdom binnen de stad. We gaan niet meer terug naar hoe het was. Maar de verhalen moeten verteld worden, om de ander te laten zien dat het zo was. Zo kunnen Joden hun deuren openen en een cultureel gesprek voeren met en in de stad.” – Lievnath Faber (Organisatie Oy Vey!)
Mijn naam is Kèrèn Na’ama Vromen en ik ben opgegroeid in Rotterdam als Joodse vrouw. Mijn familie heeft roots over de hele wereld. Zo heb ik een Nederlandse, Portugese, Surinaamse, Duitse en Israëlische achtergrond.
Ik ben eraan gewend dat ik de enige Joodse persoon ben in de kamer en zelfs de enige joodse persoon ben die sommige mensen hebben ontmoet. Opgroeien in Rotterdam, een stad met weinig Joden maar veel culturele diversiteit, heeft mij gevormd tot iemand die extra veel moet weten over haar volk en bijpassende tradities en gebruiken. Ik was altijd een soort lopende encyclopedie.
Ik zag dat er weinig en misschien wel geen programma is in het land waarbij de Joodse cultuur wordt gevierd en gedeeld met ‘’de ander’’. Veel Joods programma waar er naar buiten wordt getreden is holocaust en herdenking gerelateerd. Deze punten gaven mij card blanche voor het afstuderen, er is veel mogelijk, maar alles moet nog gebeuren.
Een bezoeker van de ”Geworteld” opening in het Depot”Ik ben zelf niet Joods maar, ik weet wel dat er lef voor nodig is om open te zijn over je cultuur en door interesse te tonen en de armen te openen denk ik dat je een cultuur kan vieren in plaats van haar alleen herdenken.’’ – Bezoeker event in het Verhalenhuis
Een groot speelveld zou je denken, maar helaas zijn er redenen en externe factoren in het spel waardoor deze programmering en daarmee zichtbaarheid er nog niet is. Ik heb zelf namelijk vaker te maken gehad met antisemitisme. Een eeuwenoude, ongrijpbare issue die door meerdere factoren ontstaat, waaronder tegenwoordig onwetendheid. Dit volk verdient het ook om te delen en te vieren, zonder kritiek, vooringenomen beelden, antisemitisme aan meerdere kanten van het politieke spectrum of wat dan ook. Als we bezig zijn met inclusie dan mag een minderheidsgroep met 400 jaar Nederlandse historie niet vergeten worden, ook al bevindt zij zich gedwongen ondergronds. We moeten juist vieren dat zo’n klein volk heeft weten te overleven en haar gebruiken, humor, diversiteit, kennis en ”balagan” (prettige chaos) gevoel heeft doorgegeven. Generatie op generatie.
Deze trots is juist iets van deze tijd, iets wat vorige generaties Joden, nog steeds beïnvloed door de Holocaust/Sjoa, niet makkelijk konden doen. Het voelt alsof mijn generatie de eerste is met een stem. En er zijn veel behoeften, dromen, wensen en obstakels en niet alles gaat in 1 keer. Maar ik ben nu wel een jaar bezig geweest met dit vraagstuk om zo toch veel bij te kunnen dragen.
Belangrijk punt daarin is dat Joden door de geschiedenis heen, het lastig hadden om met hun verschillende gebruiken naar buiten te treden, omdat dit keer op keer niet werd geaccepteerd. Deze vicieuze cirkel heerst nu ook waarbij Joden bang zijn om naar buiten te treden en waarbij de “enge boze buitenwereld” niet verwelkomend voelt om dit te doen.
Ook Rotterdam kent Joodse inwoners en vroeger waren dat er veel meer. Maar deze verhalen van beeldmakers, families en ondernemingen moeten zichtbaar en vertrouwd worden en daar hebben we een toekomstvisie voor nodig die we met z’n allen maken. Zo kan de Joodse gemeenschap een fijnere plek claimen in de Rotterdamse samenleving.
Om makkelijk met elkaar in gesprek te gaan over het verleden en de Joodse wortels die in Rotterdam liggen in kaart te brengen, heb ik een eigen versie van de tool “deep mapping” ingezet.
Dat is een tool, bedacht door een microbiologen, die ik op artistieke wijze eigen heb gemaakt. Een deep map geeft een gebied weer, maar het gaat voorbij aan plaatsnamen en wat je ziet op een ‘’normale’’ kaart. Zo zijn plaatsgebonden verhalen, gebeurtenissen, persoonlijke verhalen van mensen, het gebruik van de plek of het gebied door de tijd heen allemaal dingen die op een ‘’deep map’’ kunnen staan. Mijn deep map gaat over historische verhalen uit Joods Rotterdam. Ook maak ik linkjes naar concepten en manieren om met deze verhalen om te gaan. Micro-organismen en de professie van leerhandel, die in het verleden door veel Joodse mensen werd uitgeoefend, zijn een enorme inspiratiebron. Meer hierover staat op de site die ik heb gemaakt.
De verhalen zijn al in de stad verweven en maken “Rotje knor aan de Maas” de stad die het tot op de dag van vandaag is. Wist je namelijk dat Joodse mensen een grote bijdrage hebben geleverd aan de Rotterdamse haven? Dat het verhaal van Theater Tuschinski in Rotterdam begon? Of dat de trots van de Rotterdammer, de driehoek van Hofplein, Coolsingel/het Stadhuis en de Meent een Joodse buurt was? En nee, de Joden waren niet rijk, ze moesten financieel vechten voor hun bestaan in de oude Zandstraatbuurt. Of dat Joden een paar honderd jaar niet dezelfde rechten hadden als de andere Nederlanders?
Verhalen ophalen die verder gaan dan het gebruikelijke wat je hoort of ziet en het gesprek starten, dat is het doel van de deep map. Soms lijkt 5 jaar oorlog een hele groep mensen te definiëren. Mij gaat het erom dat we niet vast blijven zitten in het verleden, maar dat we het juist als tool gebruiken om verder te kijken, te vieren en mensen (Joods en niet-Joods) vertrouwd te maken met verhalen die al lang ”geworteld” liggen in onze zogenaamde “verwoeste stad”.
‘’Dat je verhalen ophaalt vanuit de’’ deep map’’, vanuit het verleden, van wat er was is een hele mooie eerste stap, maar niet een laatste stap” – Lievnath Faber (organisatie Oy Vey!)
Een illustratie van Lievnath Faber (organisatie Oy Vey!) en Rob Snijders (historicus, maker van Joodserfgoedrotterdam.nl en mijn externe begeleider) door Noam Hen uit de ”Geworteld” zine
Proces
Voor mijn afstudeeronderzoek was ben ik niet lineair bezig geweest. Ik heb mijn onderwerp in verschillende contexten gezet, ik heb het ondersteboven geflipt, rondgedraaid en ik ben er omheen gelopen. Zelf en in gesprek met anderen. Met beleidsmakers, creatieve, culturele organisaties en ondernemers, musea, vreemden op straat, Joden en niet-Joden.
Ik was te vinden in het lab om te kijken naar micro-organismen, in gesprek bij Joodse organisaties die het anders willen doen en brainstormen met begeleider Reina Boon. Ik heb mijn rol ingenomen als visuele maker, van station naar station, maar natuurlijk bleef ik dicht bij mijn roots als Leisure producer om echt iets te bewegen in het veld. Want beeldvorming is ook niet statisch of van de een op andere dag gebeurd. Het is een belevenisvraagstuk, iets wat gezien en ervaren moet worden. Beeldvorming gebeurd wanneer we verbinden van mens tot mens, wanneer we een rijke cultuur vieren in plaats van haar te herdenken, door te zingen in plaats van te fluisteren, door te proeven in plaats van alleen te eten.
Met mijn moeder tijdens het opbouwen van de Graduationshow“Zines” die worden gekocht in het Depot
Leisure praktijkwerk
Mijn gemaakte deep map was en is geen einddoel, het is de start van een gesprek. Het geeft kennis van het verleden om een gesprek te starten in het nu, over de toekomst van de stad. Mijn georganiseerde Leisureprogramma gaf een podium voor deze open en verbindende gesprekken.
Op 23 april mocht ik een avond in Verhalenhuis Belvedère organiseren. Op deze dag zijn er mensen met verschillende roots en rollen in de samenleving bijeengekomen om samen in gesprek te gaan over het verleden, het heden en de toekomst. We hebben ons ondergedompeld in de Joodse cultuur, met Israëlisch eten, Hebreeuwse en Jiddische muziek en een hoop gesprekken. Ik heb een ‘’zine‘’ gemaakt samen met Noam Hen (te koop in de shop van de Graduation Show), die als een samenvatting dient van dit Leisureprogramma vol met quotes en verbindende momenten die belangrijk zijn voor een gezamenlijke toekomstvisie.
Philippe Hulst en Sterne Pappie, studenten van de opleiding voor docent muziek tijdens hun optreden voor de Geworteld avond in Verhalenhuis Belvedère. (nummer: mitachat lashamayim – David Broza)
Op 7 mei ging mijn project mijn grootste verwachtingen te boven, mijn werk mocht worden tentoongesteld in het Depot van Boijmans van Beuningen. In de nieuwe collectie van Verhalenhuis Belvedère. Een opening met vooral familie, vrienden en vertegenwoordigers van prachtige sociale organisaties startte de tijd dat mijn deep map in het Depot mag worden tentoongesteld. Nu mag ik het werk met trots op de Graduation Show laten zien, nadat ik met een ZG, een prachtig resultaat ben afgestudeerd.
”l’chaim” (proosten) tijdens de opening van mijn werk in het Depot (07/05/’23)
Israëlisch eten tijdens de ”Geworteld” avond op 23/04/’23 “Today we eat, we share stories, we sing and we celebrate” – Kèrèn Vromen
We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue to use this site we will assume that you are happy with it.Ok
